Ay'da Nasreddin Hoca Krateri

Fıkralık bir sözle Dünya'nın yuvarlak olduğunu açıklamıştı...

Hoca merhuma sormuşlar: "Hocam, dünyanın merkezi neresi?" Hoca cevap vermiş: "Eşeğimin ayağını bastığı yer!" Hocanın bu açıklamasına kızan hemşehrileri: "Hoca, nereden biliyorsun" demişler Hoca da: "Öyleyse ölçün de bakın" demiş. 

İşte Hoca'nın adını Ay'a yazdıran fıkra, işte biz...

Amerikan Uzay Araştırma Merkezi NASA, 1969 ve sonrası devam eden Ay'ı keşif, insanlı Ay uçuşları programının sonucu olarak hazırladığı detaylı Ay haritasında Nasreddin Hoca'nın adına da yer verdi. Nasreddin Hoca'nın adının verildiği krater bölge, ayın dünyaya bakan yüzünün göbek bölgesinde Surveyor-7 Ay'a iniş aracının araştırma yaptığı yerin yakınında bulunuyor. NASA, ayı keşif araştırmaları sonucu hazırladığı ayrıntılı haritada Nasreddin Hoca'nın adını "Nasireddin Huggins" (Hucins-Hocis) kod adıyla yazdı. Nasreddin Hoca'nın adının verildiği kraterlik bölgenin yakınında Orontius, Stöfler, Heraclitus kraterleri bulunuyor. Nasreddin Hoca krateri "karmaşık kraterler içinde geçiş yolu bulunan" coğrafî bir konuma da sahip...

  
Ölçün de Bakın

Nasreddin Hoca, 13. yüzyılda Konya yöresinde yaşamış, fıkralarıyla Türk ve dünya edebiyatına mal olmuş bir Türk. Onunla ilgili olarak anlatılan hoş bir fıkra:  

Nasreddin Hoca'ya sormuşlar: "Hocam Dünya'nın merkezi neresi?" Hoca cevap vermiş: "Eşeğimin ayağını bastığı yer!" Hoca'nın bu açıklamasına kızan insanlar: "Hocam, nerden biliyorsun?.." Hoca: "Ölçün de bakın!" demiş. 

Nasreddin Hoca'nın bu fıkrası yerküre üzerinde herhangi bir noktanın merkez olabileceği fizik teorisini doğruluyor. Hoca merhumun çağında dünyada yaygın olan görüşe göre dünya bir düzlemdir. Etrafında okyanuslar vardır. Güneş dahil bütün yıldızlar dünyanın etrafında döner. Nasreddin Hoca, bahsi geçen fıkrada ileri sürdüğü görüşleri ile dünyanın dairevî olduğu gerçeğini açıklamıştır. Batılılar ancak Hoca'dan 200 yıl sonra Toskanelli ve Colomb zamanında dünyanın daire biçiminde olduğunu savunmuşlar, kilise ve tutucu bilim çevrelerinin tepkileri ile karşılaşmışlardı.
 

Amerikan Millî Havacılık Dairesi NASA'nın, Nasreddin Hoca'nın adını, uzay araştırmalarında çığır açan görüşlerinden dolayı ay haritasındaki kratere verdiği gerçeği ortaya çıkıyor. NASA'nın Nasreddin Hoca'nın ismini ay haritasına vermesinde Türk tarihini bilen uzmanların veya NASA'da görevli Türk bilim adamlarının da rolü olabilir. Hoca merhumun dışında bir başka Türk astronomu olan Uluğ Bey'in adı da ay haritasında yer almaktadır. 

Cezmi Yurtsever

Araştırmacı-Yazar

Tarih ve Düşünce Dergisi, Ekim 1999, Yıl:1 - Sayı:1